ปลาบึก (Pangasianodon gigas) เป็นปลาน้ำจืดขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งในวงศ์ ปลาสวาย (Pangasiidae) พบกระจายพันธุ์ในแม่น้ำโขง แม่น้ำเจ้าพระยา และแม่น้ำสาขา ปลาบึกยักษ์ เป็นปลาเศรษฐกิจที่สำคัญของไทย นิยมบริโภคทั้งแบบสดและแบบแห้ง
ลักษณะปลาบึก
ปลาบึกสามารถจำแนกออกได้เป็น 2 สายพันธุ์ ดังนี้
- ปลาบึกแท้ (Pangasianodon gigas) เป็นปลาบึกที่พบในแม่น้ำโขงเท่านั้น มีลักษณะเด่นคือ มีปากกว้าง ฟันแหลมคม และลำตัวมีสีน้ำตาลเข้มอมดำ
- ปลาบึกผสม (Pangasianodon hypophthalmus x P. gigas) เป็นปลาบึกที่เกิดจากการผสมข้ามสายพันธุ์ระหว่าง ปลาบึกกับปลาสวาย (Pangasianodon hypophthalmus) มีลักษณะเด่นคือ มีปากกว้าง ฟันแหลมคม และลำตัวมีสีน้ำตาลอมเหลือง
ปลาบึกมีรูปร่างเพรียวยาว มีลำตัวแบนข้างเล็กน้อย หัวโต ปากกว้าง มีฟันแหลมคม ครีบหลังและครีบก้นมีขนาดใหญ่ เกล็ดค่อนข้างเล็ก ปลาบึกตัวเต็มวัยมีความยาวประมาณ 2-3 เมตร และหนักประมาณ 200-300 กิโลกรัม
ปลาบึกเป็นปลาที่อาศัยอยู่ในแม่น้ำขนาดใหญ่ มักพบอยู่บริเวณกลางน้ำ ปลาบึกกินอะไรเป็นอาหาร อาหารจำพวกพืชน้ำ แมลง และสัตว์น้ำขนาดเล็ก
การแพร่กระจาย
ปลาบึกพบกระจายพันธุ์ในแม่น้ำโขง แม่น้ำเจ้าพระยา และแม่น้ำสาขา ในประเทศไทยพบมากในแม่น้ำโขงตอนล่าง บริเวณจังหวัดอุบลราชธานี ศรีสะเกษ และยโสธร
การเลี้ยง
ปลาบึก เป็นปลาที่เลี้ยงยาก ต้องใช้บ่อเลี้ยงขนาดใหญ่ที่มีน้ำไหลเวียนดี อาหารที่ใช้เลี้ยงปลาบึกได้แก่ อาหารเม็ด อาหารสด และอาหารหมัก ปลาบึกใช้เวลาเลี้ยงประมาณ 4-5 ปี จึงจะจับขายได้
ประโยชน์
ปลาบึกเป็นปลาที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง เป็นแหล่งโปรตีนชั้นดี นิยมนำมาประกอบอาหารได้หลากหลาย เช่น ปลาบึกทอด ปลาบึกย่าง ปลาบึกต้มยำ เป็นต้น นอกจากนี้ ปลาบึกยังสามารถนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น ปลาบึกแช่แข็ง ปลาบึกรมควัน ปลาบึกทอดกรอบ เป็นต้น
การอนุรักษ์
ปลาบึกเป็นปลาเศรษฐกิจที่สำคัญของไทย แต่ในปัจจุบันมีปริมาณลดลงเนื่องจากปัจจัยต่าง ๆ เช่น การจับปลามากเกินไป มลภาวะทางน้ำ และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ รัฐบาลไทยจึงมีมาตรการต่าง ๆ เพื่ออนุรักษ์ปลาบึก เช่น ประกาศห้ามจับปลาบึกในช่วงฤดูวางไข่ และส่งเสริมการเลี้ยงปลาบึกอย่างยั่งยืน
สาเหตุการใกล้สูญพันธุ์
ปลาบึกเป็นปลาที่เจริญเติบโตช้าและมีอายุยืนยาว จึงมีอัตราการทดแทนประชากรต่ำ ปัจจัยสำคัญที่ส่งผลให้ปลาบึกใกล้สูญพันธุ์ ได้แก่
การจับปลามากเกินไป ปลาบึกเป็นปลาเศรษฐกิจที่มีราคาแพง จึงมีการนำออกจับเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะในช่วงฤดูวางไข่ ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ปลาอ่อนแอและหากินยาก
มลภาวะทางน้ำ มลภาวะทางน้ำ เช่น น้ำเสียจากโรงงานอุตสาหกรรมและการเกษตร ส่งผลเสียต่อสุขภาพของปลาบึก
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศส่งผลให้อุณหภูมิของน้ำสูงขึ้น ซึ่งอาจส่งผลต่อการสืบพันธุ์ของปลาบึก
มาตรการอนุรักษ์
รัฐบาลไทยได้ออกมาตรการต่าง ๆ เพื่ออนุรักษ์ปลาบึก เช่น
ประกาศห้ามจับปลาบึกในช่วงฤดูวางไข่ ในช่วงฤดูวางไข่ (ประมาณเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน) ปลาบึกจะว่ายขึ้นไปตามลำน้ำโขงเพื่อวางไข่ ดังนั้น รัฐบาลจึงออกประกาศห้ามจับปลาบึกในช่วงนี้
ส่งเสริมการเลี้ยงปลาบึกอย่างยั่งยืน รัฐบาลส่งเสริมให้เกษตรกรเลี้ยงปลาบึกอย่างยั่งยืน เพื่อเพิ่มปริมาณปลาบึกในธรรมชาติ
การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับปลาบึก รัฐบาลสนับสนุนการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับปลาบึก เพื่อหาแนวทางการอนุรักษ์ที่เหมาะสม
การอนุรักษ์ปลาบึกเป็นสิ่งสำคัญ เพราะปลาบึกเป็นปลาเศรษฐกิจที่สำคัญของไทย และยังเป็นปลาที่มีคุณค่าทางนิเวศวิทยาอีกด้วย
เรื่องราวปลาน่ารู้ : ปลานิล
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%9A%E0%B8%B6%E0%B8%81
